در این مقاله سعی شده است روش های کاربردی برای تنظیم مقر های استوایی Sky-Watcher از نوع EQ5 و EQ6 در شب و روز به ساده ترین شکل گفته شود، هدف از نگارش این مقاله به اشتراک گذاری روش و تجربیات برای رویت هلال های بحرانی می باشد. از جمله مراحل کار با این مقر های موتوردار کار با کنترلر SynScan می باشد. این دستگاه کامپیوتر کوچک این نوع مقر های موتوردار است که تمامی فرمان ها از آن ارسال می شود. زیرسازی قبل از نصب هر تلسکوپی از مهمترین مراحل استفاده از آن است در این مقاله مراحل کامل و دقیقی از مراحل نصب این گونه مقر ها گفته شده است. همچنین به طور مختصر به روش های تنظیم تلسکوپ به وسیله  قطب نما نیز اشاره ای شده است.

نویسندگان: عرفان احمدی، سینا رضایی، حامد لاله زار

مقدمه

امروزه بسیاری از منجمان و عکاسان آسمان شب از مقر های موتوردار و مجهز به سیستم GOTO استفاده می­کنند. رصدگران هلال ماه نیز برای افزایش دقت کار خود و به ثبت رساندن رخ زیبای هلال می­توانند از ابزارهایی استفاده کنند که دقت کار خود را بالا ببرند. از این بابت این مقاله از تجربیات سه نفر از رصدگران آسمان شب و هلال ماه نوشته شده است تا اطلاعات و تجربیات خود را در زمینه مقر های موتوردار  EQ5 و EQ6 و تنظیم (align) در شب و روز به دیگر رصدگران انتقال دهند. قبل از شروع کار با اینگونه ابزار ها باید شرایطی را فراهم کرد که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد. لازم به ذکر است در مواردی که تنظیم تلسکوپ با قطب نما توضیح داده شده، فرض بر این است که رصدگر، بر نحوه استفاده از قطب نما تسلط کافی را دارد. روش های گفته شده با مقر های استوایی EQ6 و EQ5 استفاده شده است و می­تواند برای سایر مقرها هم قابل تعمیم باشد.

1. زیر ساخت های قبل از نصب مقر

نصب سه پایه یکی از مهترین مراحل و زیر ساخت های کار با مقر های موتور دار می­باشد، اکثر منجمان به این مقوله اهمیت چندانی نمیدهند و این امر مخصوصا در رویت هلال باعث خطای بسیار زیادی می­شود. اگر در روز های گرم و بر روی سطوحی همانند آسفالت اقدام به نصب تلسکوپ خود نمودید، نباید این نکته را فراموش کنید که سطح مورد نظر،دچار انقباض و انبساط می­شود و یا حتی به دلیل سنگین بودن سه پایه، مقر و تلسکوپ سه پایه به داخل آسفالت فرو می­رود و هرچه تراز دقیقی انجام داده باشید از بین می­رود. بهترین و راحت ترین راه برای از بین بردن این خطا این است که شما قبل از نصب، زیر پایه های سه پایه یک جسم مسطح، سخت و زبر (غیر لیز) بگذارید که تا حد ممکن از فرو رفتن پایه جلوگیری شود. در مواردی که قصد دارید ابزار خود را بر روی خاک نصب کنید می­بایست مکان قرار گیری پایه ها را به مقدار کمی از خاک خالی کنید و سه پایه را بر رو ی آن فشار دهید که تا حد ممکن قبل از نصب بقیه تجهیزات، سه پایه به داخل خاک فرو برود.

نکته: قبل از نصب مقر باید زائده رویه سه پایه تلسکوپ خود را به سمت شمال قرار دهید.

2. تراز کردن دقیق سه پایه

ابتدا باید از باز بودن کامل هر یک از پایه ها اطمینان حاصل کنید و سپس به وسیله پیچ های پایین هر پایه کمی پایه ها را باز کرده و بعد به وسیله تزار، از تمام جهات سه پایه را تراز کنید.

نکته: از سالم بودن تراز مطمئن شوید.

نکته: برای الاین در روز باید تمامی مراحل با دقت بسیار زیاد انجام شود.

3. قطبی کردن در روز به وسیله قطب نما

شخصی که قصد الاین در روز را دارد می­بایست با قطب نما های حرفه ای کار کرده باشد.

نکته: در الاین در روز باید از قطب نمایی استفاده شود که دارای آلت های نشانه روی و حداقل دارای یک سطح صاف در یکی از طرفین بدنه خود و همچنین شیب سنج باشد.

قطب نما به تنهایی در رویت هلال کاربرد فراوانی دارد که می­توان از آن برای هدف گیری هلال با دوربین دوچشمی و یا حتی تلسکوپ نیز استفاده نمود اما قبل از استفاده از آن، باید قطب نما را کالیبره کرد. عوامل طبیعی و مصنوعی تاثیر بسیار زیادی در دقت قطب نما دارند. همانگونه که می­دانید قطب نما به وسیله میدان مغناطیسی زمین کار می­کند، به طوریکه عقربه­ی آن همواره در راستای قطبین مغناطیسی زمین قرار می­گیرد ولی در مناطق شهری و مخصوصا در کنار اجسام مغناطیسی (مانند تیرآهن ساختمان، موتور های الکتریکی و …) به علت وجود میدان مغناطیسی، قطب نما دچار خطا می­شود که به این حالت “انحراف مغناطیسی” می­گویند.

علاوه بر انحراف مغناطیسی، میل مغناطیسی نیز بر روی قطب­نما تاثیر می­گذارد. میل مغناطیسی با موقعیت، زمان و ناهنجاری­های مغناطیسی محلی و حتی با تشدید فعالیت های مغناطیسی خورشید تغییر می­کند که می­تواند سالی یک دقیقه قوسی افزایش یا کاهش پیدا کند.

تصحیح انحراف مغناطیسی به دو روش انجام می شود:

• ­­­­­­­­­­برای هر مکانی بر روی کره­ی زمین مقدار میل مغناطیسی به طور سالانه اندازه­گیری می­شود که اطلاعات آن از طریق وب سایت های اینترنتی نظیر Google Map و نیز دیگر وب سایت های تخصصی زمین شناسی در دسترس عموم قرار می­گیرد. به عنوان مثال مقدار انحراف مغناطیسی در شهر اصفهان به روش گفته شده برابر با 3.67 درجه­ی قوسی شرقی به دست می­آید. لازم به ذکر است که عبارت مثبت یا شرقی که به دنبال این عدد ذکر می­شود به این مفهوم است که می­بایست عدد به دست آمده را به مقدار سمت مورد نظر در قطب نما اضافه نمود و در صورتی که عبارت پیوست شده منفی و یا غربی بود باید عکس حالت فوق عمل نمود. ولی آنچه که مسلم است این است که عدد به دست آمده به این روش عملا قابلیت تعمیم یافتن برای همه­ی مناطق و شرایط را نخواهد داشت؛ زیرا طبق اشاره های قبلی علاوه بر عوامل زمین شناختی، شرایط دیگری که عموما نشأت گرفته از مصنوعات انسانی است، استفاده از این روش را به چالش می ­کشد.
  
  
• روش دوم دقیق ترین روش برای محاسبه انحراف مغناطیسی مکان می­باشد. برای این روش باید ابتدا از یک نرم افزار نجومی مانند Stellarium که توسط آن می­توان به موقعیت دقیق اجرام سماوی دسترسی پیدا کرد، استفاده نمود. به این ترتیب که مقدار عددی سمت جرم مورد نظر را از نرم افزار استخراج نموده و با دوربین دوچشمی و یا تلسکوپ با مقر سمتی ارتفاعی و با کمک گرفتن از قطب نما اقدام به مکان یابی جرم می­نماییم. معمولا به دلیل وجود خطای اصلاح نشده­ در قطب نما، جرم مذکور به سهولت در میدان دید ابزار قرار نخواهد گرفت ولی با در نظر گرفتن میدان دید وسیع دوربین دوچشمی و یا در صورتی که از چشمی با میدان دید باز استفاده شود می توان اشکال به وجود آمده را تا حد زیادی جبران نمود. حال با قرار دادن جرم در وسط میدان دید ابزار و قفل کردن محور سمت آن، ابزار را حول محور ارتفاع آنقدر حرکت می دهیم تا اینکه میدان دید نمایی از عوارض افق را برای ما نمایش دهد (منظور، ارتفاع صفر درجه می باشد). سپس با تعیین شاخصی در افق دید که در میدان ابزار دیده می شود اقدام به گراگیری آن نقطه توسط قطب نما می نماییم. اکنون سمت به دست آمده از قطب نما را با سمت استخراج شده از نرم افزار مقایسه می­کنیم و مقدار اختلاف بین این دو عدد که همان انحراف مغناطیسی محل رصد است را از این پس به مقادیر سمت گرفته شده از نرم افزار اضافه و یا کم می­ کنیم.

به اقدامات صورت گرفته بر اساس دو روش بالا کالیبراسیون قطب نما گفته می­شود.

پس از کالیبره شدن قطب نما و محاسبه انحراف مغناطیسی مکان، نوبت به قطبی کردن مقر می رسد.

4. کنترلر SynScan:

مراحل تنظیمات اولیه این کنترلر در فلوچارت زیر نمایش داده شده.